Chắc hẳn ai cũng đã từng nghe qua về trái phiếu, tuy nhiên thì rất ít người có thể nắm được rõ ràng thông tin chi tiết loại hình kinh doanh này. Chính vì thế, bài viết sau đây sẽ giúp bạn làm rõ được khái niệm trái phiếu là gì? Đặc điểm, phân loại trái phiếu và rủi ro khi đầu tư trái phiếu. Hãy cùng theo dõi nhé.

Trái phiếu là gì?

Trái phiếu là gì thì trái phiếu chính là một loại chứng khoán và là đối tượng được sử dụng để giao dịch ở trên thị trường chứng khoán. Khoản 3 Điều 4 của Luật Chứng khoán 2019 có quy định, trái phiếu là một loại chứng khoán để xác nhận quyền và những lợi ích hợp pháp cho người sở hữu với một phần nợ thuộc tổ chức phát hành trái phiếu.

Cụ thể thì trái phiếu ở đây là một loại giấy chứng nhận ghi nhận nợ, quy định công ty phát hành hay còn gọi người vay tiền phải có nghĩa vụ phải trả nợ cho người nắm giữ trái phiếu hay còn gọi là người cho vay tiền một khoản tiền cụ thể (tùy thuộc mệnh giá của trái phiếu) trong khoảng thời gian nhất định theo một lợi tức được quy định sẵn.

Trái phiếu là gì?

Đặc điểm của trái phiếu

Ngoài trái phiếu là gì thì trái phiếu có những đặc điểm như sau:

• Chủ thể phát hành trái phiếu ở đây có thể là doanh nghiệp (gọi là trái phiếu doanh nghiệp), hoặc tổ chức chính quyền công như là Kho bạc nhà nước (gọi là trái phiếu kho bạc), hoặc là chính quyền (gọi là trái phiếu chính phủ hoặc công trái). 
• Người mua trái phiếu được gọi là trái chủ, trái chủ có thể là các tổ chức, cá nhân, công ty, doanh nghiệp hoặc là chính phủ. Trên trái phiếu có thể ghi tên của trái chủ (gọi là trái phiếu ghi danh) hoặc có thể không được ghi (gọi là trái phiếu vô danh).
• Trái chủ chính là người cho nhà phát hành trái phiếu vay, trái chủ sẽ không phải chịu bất một cứ trách nhiệm nào về việc sử dụng vốn vay hiệu quả hay không của người vay. Nhà phát hành phải có nghĩa vụ thanh toán theo như cam kết nợ đã được xác định ở hợp đồng vay.
• Nguồn thu của trái phiếu là tiền lãi, đây là khoản thu cố định thường kỳ, sẽ không phụ thuộc kết quả kinh doanh, sản xuất của nhà phát hành trái phiếu.
• Bản chất của trái phiếu chính là chứng khoán nợ, nên do đó trong trường hợp công ty bị phá sản hoặc giải thể thì trước hết công ty sẽ phải thực hiện nghĩa vụ bắt buộc là thanh toán đầy đủ cho người nắm giữ trái phiếu trước. Sau khi trả nợ trái phiếu, thì mới chia cho các cổ đông.

Đặc điểm của trái phiếu

Phân loại trái phiếu

Chúng ta đã biết được trái phiếu là gì? Đặc điểm của trái phiếu và trái phiếu có rất nhiều cách phân loại, cụ thể như sau: 

Phân loại theo chủ thể phát hành

Theo chủ thể phát hành sẽ có 3 loại trái phiếu:

• Trái phiếu của doanh nghiệp: Đây là những trái phiếu được các công ty trách nhiệm hữu hạn, các doanh nghiệp nhà nước hoặc các công ty cổ phần phát hành với mục đích làm tăng vốn hoạt động. Loại trái phiếu của doanh nghiệp rất đa dạng và nhiều loại..
• Trái phiếu của Chính phủ: Để đáp ứng nhu cầu chi tiêu, Chính phủ thực hiện việc phát hành trái phiếu mục đích là để huy động số tiền nhàn rỗi ở trong dân và trong những tổ chức kinh tế - xã hội. Đây được xem là một nhà phát hành uy tín bậc nhất ở trên thị trường. Chính vì thế mà trái phiếu Chính phủ được coi như là một loại chứng khoán ít rủi ro nhất.
• Trái phiếu của ngân hàng và của các tổ chức tài chính: Những tổ chức này đều có thể thực hiện phát hành trái phiếu để làm vốn hoạt động tăng lên.

Phân loại theo hình thức trái phiếu

Dựa vào hình thức trái phiếu sẽ có 2 loại đó là:

• Trái phiếu vô danh: Đây là loại trái phiếu sẽ không ghi tên người mua đồng thời cũng không ghi trong sổ sách của chủ thể phát hành. Trái chủ sẽ là người được hưởng các quyền lợi.
• Trái phiếu ghi danh: Đây là loại trái phiếu ghi tên người mua và sẽ  ghi tên trong sổ sách của chủ thể phát hành trái phiếu.

Phân loại trái phiếu theo hình thức

Phân loại theo lợi tức của trái phiếu

Theo lợi tức trái phiếu sẽ được chia thành 3 loại là:

• Trái phiếu có lãi suất biến đổi hay còn gọi là lãi suất thả nổi: Lợi tức được trả của loại trái phiếu này trong các kỳ sẽ có sự khác nhau, được tính theo một lãi suất biến đổi theo lãi suất tham chiếu.
• Trái phiếu có lãi suất bằng không: Đây là loại trái phiếu mà người mua sẽ không nhận được lãi. Tuy nhiên lại được mua với một mức giá thấp hơn mệnh giá (hay còn gọi là mua chiết khấu). Khi trái phiếu đáo hạn, người mua sẽ được hoàn trả bằng với mệnh giá.
• Trái phiếu có lãi suất cố định: Đây là loại trái phiếu mà lợi tức sẽ được xác định theo tỷ lệ phần trăm (%) cố định của mệnh giá trái phiếu.

Phân loại theo tính chất trái phiếu

Dựa vào tính chất trái phiếu có 3 loại như sau:

• Trái phiếu có thể chuyển đổi: Đây là loại trái phiếu do công ty cổ phần phát hành, trái chủ sẽ có quyền chuyển sang cổ phiếu công ty đó. Thời gian và tỷ lệ sẽ được quy định cụ thể khi mua trái phiếu.
• Trái phiếu có thể mua lại: Đây là loại trái phiếu mà nhà phát hành sẽ có quyền mua lại toàn bộ hoặc một phần trước khi trái phiếu đến thời hạn thanh toán.
• Trái phiếu có quyền mua cổ phiếu: Đây là loại trái phiếu cho phép trái chủ sẽ được quyền mua lại số lượng nhất định các cổ phiếu của công ty.

Phân loại trái phiếu theo tính chất

Phân loại theo mức độ bảo đảm thanh toán của chủ thể phát hành

Trái phiếu là gì? Trái phiếu bảo đảm là gì? Đây là loại trái phiếu mà chủ thể phát hành sẽ sử dụng tài sản có giá trị để làm vật đảm bảo việc phát hành trái phiếu. Trong trường hợp chủ thể phát hành trái phiếu mất khả năng thanh toán, trái chủ sẽ có quyền thu hồi và bán tài sản để có thể thu hồi lại số tiền mà chủ thể phát hành còn nợ. Hai loại trái phiếu bảo đảm chủ yếu thường là:

• Trái phiếu cầm cố tài sản: Đây là loại trái phiếu được bảo đảm thông qua việc chủ thể phát hành sẽ cầm cố bất động sản, mục đích để bảo đảm thanh toán được cho trái chủ. Để đảm bảo được quyền lợi cho trái chủ thì giá trị tài sản cầm cố sẽ phải lớn hơn tổng mệnh giá của trái phiếu phát hành.
• Trái phiếu chứng khoán ký quỹ: Đây là loại trái phiếu sẽ được bảo đảm bằng cách chủ thể phát hành sẽ ký quỹ số chứng khoán dễ chuyển nhượng đang sở hữu để làm vật bảo đảm.

Trái phiếu không đảm bảo: Đây là loại trái phiếu được bảo đảm bằng uy tín của chủ thể phát hành mà không có tài sản để làm vật bảo đảm.

Những rủi ro cần lưu ý khi đầu tư trái phiếu

So với cổ phiếu thì trái phiếu là sự đầu tư an toàn, đây là một công cụ rất tuyệt vời, tạo ra thu nhập. Tuy nhiên thì ngoài trái phiếu là gì? Bạn cần biết thêm những rủi ro khi đầu tư trái phiếu.

Rủi ro lãi suất

Giá trái phiếu và lãi suất có mối quan hệ nghịch đảo, lãi suất giảm thì giá trái phiếu sẽ tăng lên và khi lãi suất tăng thì giá trái phiếu sẽ giảm.

Khi lãi suất hiện hành giảm thì các nhà đầu tư sẽ cố gắng khóa hoặc nắm bắt lợi suất cao nhất và trong khoảng thời gian lâu nhất có thể. Lúc này, họ sẽ thu được lãi bởi trái phiếu trả lãi suất sẽ cao hơn so với giá thị trường. Việc gia tăng nhu cầu sẽ dẫn đến việc trái phiếu tăng giá.

Rủi ro lãi suất trái phiếu

Ngược lại, khi lãi suất tăng lên, các nhà đầu tư sẽ bỏ các trái phiếu trả lãi suất thấp. Việc này sẽ làm cho trái phiếu bị giảm giá.

Rủi ro khi tái đầu tư

Khi trái chủ đã nhận được tiền từ trái phiếu nhưng lại không có cơ hội được đầu tư lại với một mức lãi suất tương đương thì đây được gọi là Tái đầu tư. Đây là một hình thức khá phổ biến trong các doanh nghiệp, nó ảnh hưởng lớn tới lợi nhuận của các nhà đầu tư.

Ngoài trái phiếu là gì thì trái phiếu còn có đặc tính thu hồi, nên sẽ cho phép tổ chức phát hành có thể mua lại trái phiếu trước khi đáo hạn. Người sở hữu trái phiếu sẽ nhận được một khoản thanh toán gốc giá trị lớn hơn so với mệnh giá.

Tuy nhiên thì mặt trái của loại trái phiếu có thể thu hồi là nhà đầu tư sẽ nhận được tiền nhưng lại không thể thực hiện tái đầu tư với mức lãi suất tương đương. Rủi ro tái đầu tư sẽ tác động xấu tới lợi nhuận đầu tư.

Chính vì thế, trước khi quyết định mua trái phiếu, thường các nhà đầu tư sẽ lựa chọn loại trái phiếu không có đặc tính thu hồi, mục đích là có thể nhận được một mức lãi suất cao hơn và giảm thiểu rủi ro xảy ra khi tái đầu tư trong lần tiếp theo.

Rủi ro lạm phát

Tình trạng lạm phát trên thị trường Việt Nam hiện nay ngày càng phổ biến với tốc độ rất nhanh chóng. Lạm phát làm ảnh hưởng tới sự gia tăng của lãi suất, làm sức mua trái phiếu giảm, đồng thời khiến trái chủ có thể thu về mức lợi suất âm.

Giả sử theo như tính toán, một nhà đầu tư trái phiếu sẽ có khả năng thu về mức lãi suất 2%, tuy nhiên nếu lạm phát tăng lên tới 4% sau khi đầu tư, thì thực tế mức lợi suất của nhà đầu tư chỉ còn là -2% mà thôi.

Rủi ro lạm phát

Rủi ro tín dụng

Trái phiếu chính phủ là một trong những loại trái phiếu với mức độ rủi ro rất thấp, bởi Chính phủ có khả năng phát hành tiền hoặc thu thuế để thanh toán khi đáo hạn cho trái chủ. Tuy nhiên, ngoài trái phiếu là gì bạn nên biết trái phiếu của các doanh nghiệp sẽ không được an toàn như trái phiếu chính phủ, do đó mức độ rủi ro của trái phiếu công ty sẽ cao hơn, đồng thời phải trả lãi suất cao hơn cho trái chủ.

Rủi ro thanh khoản

Trái phiếu là gì? Thanh khoản là gì? Thanh khoản chính là khả năng chuyển đổi tài sản thành tiền. Trong trường hợp nhất định, nhà đầu tư có thể sẽ không bán được trái phiếu doanh nghiệp một cách nhanh chóng bởi thị trường của trái phiếu này là quá nhỏ, dẫn tới giá cả biến động. Chúng sẽ tác động trực tiếp tới tỷ suất lợi nhuận của trái chủ.

Việc lãi suất thấp trong đợt phát hành trái phiếu sẽ dẫn tới biến động giá trái phiếu đáng kể, đồng thời tác động xấu tới tổng lợi nhuận khi bán của trái chủ. Tương tự như việc cổ phiếu được giao dịch trong thị trường thưa thớt, trái chủ có thể buộc phải bán trái phiếu của mình với mức giá thấp hơn rất nhiều so với giá dự kiến​.

Rủi ro xếp hạng

Nếu như khả năng kinh doanh và trả nợ của công ty có vấn đề hoặc bị xếp hạng tín dụng thấp, thì các tổ chức cho vay hoặc ngân hàng có thể tính lãi suất cao hơn với những khoản vay của công ty sau này. Điều này có thể tác động xấu tới khoản nợ trái phiếu với các trái chủ hiện tại, và sẽ gây tổn thất cho trái chủ nếu như muốn bán trái phiếu của công ty.

Rủi ro xếp hạng

Các câu hỏi thường gặp

Một số các câu hỏi thường gặp về trái phiếu như sau:

• Trái phiếu là gì?

Trả lời: Trái phiếu là một loại chứng nhận nghĩa vụ nợ của chủ thể phát hành buộc phải trả người sở hữu trái phiếu một khoản tiền cụ thể (bằng mệnh giá của trái phiếu) và trong một khoảng thời gian xác định cùng với một mức lợi tức quy định.

• Chủ thể phát hành trái phiếu là ai?

Trả lời: Chủ thể phát hành trái phiếu có thể là doanh nghiệp (trái phiếu doanh nghiệp), tổ chức chính quyền như là Kho bạc nhà nước (trái phiếu kho bạc), hoặc là chính quyền (trái phiếu chính phủ hoặc công trái).

• Loại trái phiếu lãi suất cao và ít rủi ro cho nhà đầu tư?

Trả lời: loại trái phiếu có mức lãi suất thả nổi và trái phiếu có lãi suất được điều chỉnh định kỳ sẽ giúp các nhà đầu tư tránh rủi ro lãi suất.

Như vậy bài viết đã giới thiệu cực kỳ chi tiết tới các bạn trái phiếu là gì? Đặc điểm phân loại trái phiếu, cũng như những rủi ro có thể gặp phải nếu đầu tư trái phiếu. Hy vọng các bạn đã nắm được những kiến thức cơ bản này và đầu tư đúng lúc, đúng chỗ, mang về lợi nhuận cho mình. Nếu có vấn đề gì thắc mắc về trái phiếu là gì hay muốn biết thêm các thông tin về thị trường chứng khoán, hãy truy cập Danhbacongty.org ngay nhé. Chúc các bạn thành công.